Miljanović: Izuzetna uloga Univerziteta Crne Gore u društvu i državi

Prije nego što se Univerzitet Crne Gore razvio u najveću crnogorsku akademsku ustanovu kakvu danas poznajemo, nekada su mladi ljudi u svojoj potrazi za znanjem i usavršavanjem u različitim naučnoistraživačkim oblastima bili prilično ograničeni i usmjereni na univerzitete van Crne Gore.

Od tada se mnogo toga promijenilo. U sadašnjem vremenu kada Univerzitet Crne Gore slavi svoj 50. rođendan čine ga 19 fakulteta i 3 instituta koja desetinama hiljada domaćih i stranih studenata nude veliki spektar mogućnosti za usavršavanje, edukaciju i naučno istraživački rad.

Ovakvoj evoluciji i razvoju UCG iz svog ličnog iskustva je posvjedočila prof. dr Olivera Miljanović, koja je i sama doprinijela razvoju jedne od ključnih univerzitetskih jedinica - Medicinskog fakulteta u Podgorici.

U doba njenog opredjeljenja za budući poziv u medicinskim disciplinama njena i brojne generacije prije i poslije njene, bile su usmjerene na medicinske fakultete bivše Jugoslavije, pošto je Medicinski fakultet u Crnoj Gori osnovan u godinama nakon završenih gotovo svih oblika formalne akademske edukacije naše sagovornice. Ranu stručnu i akademsku orijentaciju doktorice Miljanović uglavnom su oblikovali univerziteti u Beogradu i Zagrebu, te je na njihovim medicinskim fakultetima imala privilegiju da uči od renomiranih stručnjaka. U Beogradu i Zagrebu je završila dodiplomske studije medicine, postdiplomske studije iz medicinske genetike, četvorogodišnju specijalizaciju iz pedijatrije, magisterijum i specijalizaciju iz kliničke genetike.

Ipak, naša sagovornica ističe da je osim prilike da stručno stasavaju na univerzitetima sa dugom i bogatom tradicijom, po povratku sa studija u Crnu Goru nedostajala integracija mladih ljekara u istraživačke i naučne tokove u svojoj sredini, u kojoj žive i rade. Kao ključan trenutak da se taj nedostatak promijeni Miljanović navodi osnivanje Medicinskog instituta, koji je od 1997. godine bio samostalna jedinica Univerziteta Crne Gore.

„Imala sam priliku da stručno stasavam u Dječijoj bolnici Zavoda za zdravstvenu zaštitu djece i omladine Titograd, uz doktore medicinskih nauka, koji su se pored zaštite zdravlja djece bavili i naučnoistraživačkim radom u okviru Medicinskog instituta. Moj prvi kontakt sa naučnim i istraživačkim radom potiče iz tog perioda, kada sam u okviru naučnoistraživačkih projekata kojim su rukovodili kolege članovi naučno-nastavnog vijeća Medicinskog instituta, bila angažovana kao glavni istraživač na dva republička i jednom saveznom istraživačkom projektu tadašnje Jugoslavije.

Upravo ova rana iskustva u istraživanju u oblasti genetičkih poremećaja u Crnoj Gori, opredijelila su moju dalju stručnu i univerzitetsku karijeru u oblasti pedijatrije i genomske medicine. Uporedo završavam specijalizaciju iz pedijatrije na Univerzitetu u Beogradu i postdiplomske studije iz medicinske genetike na Univerzitetu u Zagrebu. Nakon završene specijalizacije iz pedijatrije sa ocjenom summa cum laude, odlučujem da se vratim u Crnu Goru i nastavim rad u Kliničko-bolničkom centru u Podgorici, sa zadatkom koji mi je bio povjeren, da osnujem službu za medicinsku genetiku koja do tada nije postojala u Crnoj Gori. Dalji moj stručni i stvaralački zamah bio je fokusiran na dva kolosijeka: osnivanje i razvijanje medicinske i kliničke genetike u Crnoj Gori i uključenje u rad tek osnovanog Medicinskog fakulteta Univerziteta Crne Gore. Oba kolosijeka neraskidivo su bila povezana naukom i istraživanjem, što me dovelo do članstva u Odboru za medicinu CANU od 1998. godine. Ova dva konvergirajuća pravca stručnog života vidim u simbolu humane dvolančane DNK, simbolu nauke kojoj je posvećen čitav moj stručni i istraživački život: genomske medicine,“ prisjeća se Miljanović.

Profesorica dr Miljanović od početka profesionalne karijere radi u Kliničkom centru Crne Gore. Bila je direktorica Kliničkog centra Crne Gore od 2007. do 2011. godine i direktorica Instituta za bolesti djece KC CG od 1999. do 2005. godine. Formirala je službu za kliničku genetiku na Dječjoj klinici 1993. godine. Sa timom saradnika uvodi savremene procedure medicinske genetike i formira Centar za medicinsku genetiku i imunologiju KC CG, čiji je rukovodilac od osnivanja 2000. godine.

U zvanje asistenta na Medicinskom fakultetu Univerziteta Crne Gore birana je 2001. godine, u zvanje docenta 2011, u zvanje vanrednog profesora 2017. godine, a u zvanje redovnog profesora 2023. godine. Nastavnik je na predmetima pedijatrija, biomedicina i bioetika i klinička genetika. Predsjednica je Komiteta za medicinsku etiku i bioetiku i rukovodilac Centra za naučno istraživački rad na Medicinskom fakultetu Univerziteta Crne Gore. Bila je prodekanica za nastavu na istom fakultetu u periodu 2013 - 2018. godina. Iz ovako bogatog iskustva i čvrste povezanosti sa ovom obrazovnom jedinicom, Miljanović ističe enormnu važnost koju Medicinski fakultet ima za crnogorsko društvo.

„Izgleda pomalo pretenciozno govoriti o „ulozi Medicinskog fakulteta UCG kroz istoriju“ od 26 godina postojanja, međutim, ideja da se medicina studira u Crnoj Gori stara je više od jednog vijeka. Još 1881. godine, začetnik savremene medicine u Crnoj Gori, doktor Milan Jovanović Batut, pokrenuo je vizionarsku inicijativu za formiranje Medicinskog fakulteta na Cetinju, ističući neophodnost školovanja ljekara u sopstvenoj državi u cilju podizanja kvaliteta zdravstvene zaštite i promocije zdravlja. Nažalost ova napredna ideja morala je sačekati skoro jedan vijek! Šezdesetih godina prošlog vijeka formiraju se ključne visokoškolske obrazovne ustanove u Crnoj Gori, a u okviru ovog visokoškolskog zamajca 1967. godine ponovo je pokrenuta inicijativa za osnivanje Medicinskog fakulteta. Prvo je stvorena institucija koja će dalje nositi i implementirati ideju o osnivanju medicinskog fakulteta u Crnoj Gori: Medicinski institut,“ navodi Miljanović.

Od Medicinskog instituta, koji je bio okosnica naučno istraživačkog rada u medicini i promocije značaja medicinskih nauka u visokoškolskom obrazovanju i okupljanja ljudskih resursa u oblasti medicine, pa do cijenjenog Medicinskog fakulteta kakvog poznajemo danas mnogo toga se promijenilo, ali su zajednički ostali plemeniti ciljevi koji su pokretali, te i dalje pokreću ove institucije.

„Danas, Medicinski fakultet Univerziteta Crne Gore, upoređujući ga sa organizacijom fakulteta u okruženju i Evropi, uključuje zapravo pet fakulteta: tri integrisana akademska studijska programa Medicinu, Stomatologiju, Farmaciju, i dva primijenjena studijska programa Zdravstvenu njegu i Fizioterapiju. Danas, Medicinski fakultet svojim studentima nakon završenih integrisanih i osnovnih studija, omogućava doktorske i master studije, okupljajući i usmjeravajući prema istraživačkom radu sve zainteresovane studente, podržavajući kreativne istraživačke ideje i jačajući istraživačke kapacitete. Danas se Medicinski fakultet, u okviru Univerziteta Crne Gore nalazi na trećem mjestu po broju publikacija, sa 551 objavljenim radom u referentnim indeksiranim naučnim časopisima. U tom smislu njegova značajna uloga u crnogorskom društvu je nesporna kada govorimo o obrazovanju stručnjaka u domenu medicinskih nauka, istraživanjima u oblasti medicine i promociji zdravlja u svim domenima zdravstvene zaštite.“

Savremeni Medicinski fakultet se ističe i po kvalitetnoj međunarodnoj saradnji, te je objedinjenim djelatnostima Medicinskog fakulteta i Centra za genomsku medicinu i imunologiju Kliničkog centra Crne Gore, koji je nastavna baza Medicinskog fakulteta, uspostavljena dugogodišnja saradnja u oblasti genomske medicine sa brojnim istraživačkim i dijagnostičkim centrima širom Evrope, među kojima su Univerzitetski centar za kliničku genetiku u Amsterdamu; Centar za genomska funkcionalna istraživanja Univerziteta u Kopenhagenu, Univerzitetski institut za humanu genetiku u Jeni, Laboratorija za kvantitativnu genomsku medicinu u Barseloni. Miljanović posebno ističe važnost saradnje i razmjene znanja u oblastima genomske medicine i biomedicine koje su prevashodno usmjerene na veoma rijetke bolesti i poremećaje. Napominje da je multidisciplinarni pristup i široka međunarodna saradnja imperativ za uspješno otkrivanje poremećaja funkcije gena, novih mutacija i genomskih poremećaja.

„Posebno značajnom smatram saradnju sa univerzitetskim i istraživačkim institucijama u okruženju sa kojima smo ostvarili značajnu saradnju kroz sprovođenje bilateralnih i međunarodnih istraživačkih projekata. Plod bilateralne istraživačke saradnje sa Kliničkim institutom za genomsku medicinu Univerzitetskog kliničkog centra u Ljubljani su objavljena značajna istraživanja na polju utvrđivanja monogenskih uzročnika urođenih anomalija i teških poremećaja muškog fertiliteta. Kao partneri učestvujemo u dva Horizon 2022 projekta sa Institutom za molekularnu genetiku i genetičko inženjerstvo, Univerziteta u Beogradu. Intenzivnu višegodišnju istraživačku saradnju ostvarujemo i sa Biološkim fakultetom Univerziteta u Beogradu i Vojnomedicinskom akademijom u Beogradu.“

Rezultat široke međunarodne saradnje, a i samostalnog istraživačkog rada dr Miljanović u okviru Centra za genomsku medicinu Kliničkog centra Crne Gore i Medicinskog fakulteta, ogleda se u objavljenim radovima u vodećim i eminentnim međunarodnim naučnim časopisima.

„Istraživanja u okviru genomske medicine i biomedicine neizostavno su spojena sa bioetičkim izazovima, koji se moraju definisati u pravcu potpune zaštite dostojanstva i digniteta života. Stoga je bioetika još jedan fokus mojih djelatnosti u okviru stručnih medicinskih i obrazovnih djelatnosti na matičnom fakultetu, ali i u okviru vodećih internacionalnih bioetičkih organizacija. Svoj doprinos na polju bioetike dajem kao predavač na predmetu BIoetika i biomedicina na našem fakultetu, članica Internacionalnog foruma predavača UNESKO-ve katedre za bioetiku na Univerzitetu u Haifi i kao članica Nadzornog komiteta za bioetiku Savjeta Evrope,“ navodi profesorica.

Najobjektivniji pokazatelj doprinosa dr Miljanović međunarodnom pozicioniranju Medicinskog fakulteta je godišnja nagrada za poseban doprinos razvoju naučno istraživačkog rada i međunarodnom pozicioniranju Univerziteta Crne Gore za 2022. godinu, koju joj je dodijelio Univerzitet Crne Gore.

Svoje znanje i bogato iskustvo na Medicinskom fakultetu prenosi na studente kako bi i oni jednog dana postali kvalitetan medicinski kada koji će liječiti i činiti naciju zdravijom.

„Obrazovanje u oblasti medicinskih nauka veoma je zahtjevan proces, koji iziskuje izvrsno poznavanje bazičnih nauka, fizike, hemije, biologije, matematike, višeslojnu nadgradnju znanja o funkcionisanju čudesnog ljudskog organizma i mehanizmima koji dovode do poremećaja zdravlja i razvoja bolesti. Krunu integracije usvojenih znanja predstavlja ovladavanje vještinama u brojnim medicinskim disciplinama i poznavanje čovjekove psihe i njenog uticaja na zdravlje i nastanak bolesti. Izgradnja predanosti i iskrenog odnosa prema pacijentu, kome moramo pokazati da nam je stalo do njegove dobrobiti, jednako je važan vaspitni zadatak profesora, koji se trudim da prenesem zajedno sa realizacijom obrazovnih curriculuma,“ ističe Miljanović.

Među širim spektrom predmeta kojima podučava studente, a koji predstavljaju integraciju kliničkih disciplina, bio-bauka i translacije znanja iz eksperimentalne molekularne nauke u kliničku praksu, Miljanović posebno ističe medicinsku i kliničku genetiku kao složene i sveobuhvatne multidisciplinarne medicinske specijalnosti koje obuhvataju sve faze života čovjeka i sve organske sisteme, sa posebnim osvrtom na etičke, pravne i društvene implikacije koje nam donosi fascinantni tehnološki napredak u analizi humanog genoma.

„Zemlje Zapadne Evrope odavno su prepoznale značaj podizanja nivoa genetičke pismenosti studenata medicine, kao budućih predstavnika zdravstvenog sistema koji će biti uključeni u brigu o pacijentima sa genetskim poremećajima u 21. vijeku. Prepoznajući ove edukativne tokove, na Medicinskom fakultetu UCG smo prilikom akreditacije 2016-2017. godine, uveli novi predmet klinička genetika na višim godinama medicine i stomatologije, pored tradicionalno postojećeg bazičnog predmeta humana genetika na prvoj godini.

Potvrda da smo zauzeli dobar pravac u ovim edukativnim inovacijama dolazi kroz zaključke međunarodnog istraživanja koje je realizovano u okviru 22 medicinska fakulteta, u šest balkanskih zemalja južnoslovenskog govornog područja. U objavljenim zaključcima ovog istraživanja apostrofira se da je Medicinski fakultet Univerziteta Crne Gore jedini fakultet, među srodnim fakultetima u balkanskim zemljama sa slovenskim jezicima, koji nudi obrazovanje iz genetike čovjeka kroz dva obavezna predmeta na nivou studija medicine, navodeći ga kao najbolji primjer integrativnog pristupa sveobuhvatnom obrazovanju budućih doktora medicine iz oblasti genetike, kroz osnovno obrazovanje iz humane genetike na prvoj i kliničko obrazovanje iz medicinske genetike na petoj godini studija.“

Kao još jedan pozitivan korak koji je napravio njen matični fakultet, Miljanović navodi to što je Medicinski fakultet osim posvećenosti edukaciji, postavio naučno istraživački rad u žižu svojih djelatnosti. U skladu sa Strategijom razvoja Medicinskog fakulteta i ciljem jačanja konkurentnosti naučno istraživačkog rada, 2016. godine oformljen je Centar za naučno istraživački rad (CNIR), kao podorganizaciona jedinica koja za cilj ima poboljšanje infrastrukture, jačanje istraživačkih kapaciteta i povećanje ulaganja neophodnih za izvođenje konkurentnih i savremenih istraživanja u oblasti biomedicine.

„Rukovodeći ovim Centrom od 2018. godine, povjeren mi je veoma odgovoran zadatak da sa timom istraživača formiramo laboratoriju za molekularnu medicinu i integrišemo prethodno nezavisne pretkliničke istraživačke grupe u cilju racionalizacije resursa, poboljšanja kompetitivnosti i konkurentnosti na nacionalnom, Evropskom i globalnom nivou. U rad Centra integrisane su i laboratorije sa dugogodišnjim iskustvom, koje su sastavni dio fakulteta ili su nastavna baza u sklopu Kliničkog centra Crne Gore, čiji kapaciteti se koriste i za nastavu i istraživački rad.“

Profesorica posebno ističe da je uz podršku Univerziteta Crne Gore i Medicinskog fakulteta, u okviru CNIR-a tokom 2018 – 2020. godine oformljena laboratorija za molekularnu medicinu koja je danas okosnica istraživanja u okviru aktuelnih naučnih projekata Fakulteta, kao i mjesto obuke studenata doktorskih i master studija u oblasti molekularne medicine. U 2022. godini osnovane su i laboratorija za ćelijske kulture i laboratorija za spektrofotometriju i polarografiju proteina, čijim će se radom značajno obogatiti mogućnosti i proširiti polje djelovanja crnogorskih naučnika. Istraživači Medicinskog fakulteta sada su u mogućnosti da samostalno izvode referentna istraživanja iz različitih oblasti medicine, korištenjem savremenih molekularno bioloških i biohemijskih tehnologija.

„Medicinski fakultet preko Centra za naučno istraživački rad, kao istraživačka jedinica upisana u registar inovacione djelatnosti Ministarstva ekonomskog razvoja, blisko sarađuje sa novoformiranim Institutom za napredne studije Univerziteta Crne Gore i njegovim Centrom za biomedicinu, u cilju povećanja izvrsnosti rezultata istraživačkog rada, vidljivosti i konkurentnosti naše nauke u Evropskom istraživačkom prostoru.

Namjena Centra je da razvija istraživačku misiju, kao pokretač naučne djelatnosti i jezgro razvojnih i inovativnih aktivnosti na Medicinskom fakultetu, kroz interdisciplinarni pristup, jačanje međunarodne saradnje, obuku doktoranada i jačanje mobilnosti, studenata i nastavnog i naučnog osoblja. Vjerujem da na ovaj način stvaramo stimulativnu atmosferu u kojoj će mladi istraživači imati dovoljno motiva da svoju stručnu i naučnu karijeru grade u Crnoj Gori, uz veću atraktivnost Medicinskog fakulteta i za istraživače iz regiona,“ navodi Miljanović.

Uz optimističan pogled na sve inovacije i pozitivne transformacije koje su Medicinski fakultet, ali i kompletan UCG doživjeli tokom proteklih decenija, profesorica dr Olivera Miljanović je uputila čestitku Univerzitetu u susret njegovom 50. rođendanu.

„Univerzitet Crne Gore ima izuzetnu ulogu u društvu i državi i to treba da ostane konstanta! Svako poređenje koje simbolizuje njegov značaj, poput svjetionika, lučonoše, predvodnika, izgleda mi nedovoljno adekvatno i suviše kolokvijalno. Želim da svi uključeni u ovo univerzitetsko biće, od emeritusa do brucoša, i pored neminovnih izazova koji se javljaju kroz vrijeme, dijelimo istu predanost njegovoj misiji, poput Galileove predanosti nauci, čiji su dokazi neoborivi. E pur si muove! Svim pripadnicima Univerziteta čestitam pedesetogodiošnji jubilej, obilježen zavidnim rezultatima, a Univerzitetu Crne Gore želim da se uvijek kreće, raste i pokreće sve društvene procese napretka u razvoju crnogorskog društva!,“ poručila je Miljanović.

www.ucg.ac.me