Piše:
Za one kojima se sviđa, ono što pišem na "Barskom portalu" iz najstarije istorije naroda kojem pripadamo, želim da naglasim da ću nastaviti, ali zbog uzavrele situacije sa Albancima sa Kosmeta, mislio sam da je dobro znati sledeće:
Pokret albanskih Kačaka je započeo borbu za nezavisnost Albanije ( sa Kosmetom) za vrijeme turske vlasti, u drugoj polovini 19 i početkom 20. vijeka!
Inače "Kačak" je turska riječ i znači - odmetnik, razbojnik, ili hajduk, onako kako hajduke gledaju turci!
To je bilo vrijeme pred propast turske carevine!
Nemilosrdni razbojnici koji su radi pljačke napadali karavane, ili pojedince u Albaniji, Crnoj Gori, Makedoniji, Srbiji i stizali čak do Bosne...
Kasnije im je osnovna borba postala da spriječavaju uspostavljanje srpske vlasti na svim teritorijama gdje jesu ili su mislili i vjerovali da jesu većinski naseljeni.
U kraljevini SHS, od 1914. do 1924. god. bili su naročito aktivni i brojni
(oko 10.000) i bilo je potrebno mnogo vojske i žandramerije da se obuzdaju.
Njihove baze su bile po planinama i odatle su silazili i ubijali predstavnike vlasti, ali i sve Srbe, sa željom da ih istjeraju i etnički očiste prostor za sebe i svoje istomišljenike, Albance.
Ipak do kraja 1924. godine su bili pobijeni ili rastjerani, a njihov pokret ugušen.
Za sve vrijeme njihovog postojanja, vrlo aktivno ih je pomagala italijanska vlada, bez čije pomoći ne bi mogli opstati ni približno tako dugo.
Može se reći da su Italijani i bili nosioci tog pokreta, jer su im u tim poratnim godinama bili potrebni da bi vladi SHS-a skrenuli pažnju i sebi stvorili manevarski prostor za dobijanje teritorija koje je osvojila srpska vojska.
Posebno su bile nemilosrdne i po zlu čuvene vođe Isa Boljetinac i Azem Bejta Galica i njegova žena Šota Galica iz okoline Drenice.
Kada su u Prvom balkanskom ratu 1912 god. tokom osvajanja Kosmeta srpska vojska susrela sa žestokim otporom albanskog stanovništva, organizovanim u čete Kačaka koje predvodio Azem Galica, tek se onda vidjelo koji su stvarni i jedini ciljevi Albanaca na Kosmetu.
Sve je kulminiralo u Prvom Svjetskom ratu kada se srpska vojska povukla, a Austrougarska i Bugarska zauzele Kosmet.
Represije i teror nad civilnim srpskim stanovništvom postali su nepodnošljivi, jer su ih terorisali i okupatori i Kačaci.Veliki problem je bio što su Kačaci na čelu sa Galicom i Boljetincem pružali otpor i okupatorima, jer su ovi i albansko stanovništvo terorisali.
U tome su se isticali Bugari, ali ni Austrougari nisu bili mnogo bolji. Zbog toga su bijesni okupatori kažnjavali i Srbe, ne praveći razliku.
Azem Bejta Galica je na čelu više stotina Kačaka pred kraj rata zarobio čitav jedan Austrugarski puk između Mitrovice i Peći. Nešto poslije toga na Kosmet je stigao i vojvoda Kosta Pećanac, te su se on i Azem Bejta, pobratimili i zajedno zauzeli Peć 12. oktobra 1918. god.
Djeluje čudno, ali kad se ima u vidu kakva je situacija bila na frontovima i da Italija nije više bila neprijatelj saveznicima, a srpska vojska nezadrživo napredovala, sve postaje jasnije.
Uz to prvi saveznički cilj je bio da se definitivno porazi Bugarska, pa su operacije bile tamo usmjerene ( vojvoda Stepa stigao do Jedrena), odgovaralo im je da Četnici i Kačaci u njihovoj zaleđini obave takvu operaciju.
Po završetku rata Kosmet je ušao u sastav kraljevine SHS. iste godine je osnovan i Komitet narodne odbrane Kosova, poznatiji kao Kosovski komitet, koji se borio za izdvajanje teritorije naseljene albancima iz novoformirane kraljevine SHS.
To su teritorije koje i sada predstavljaju nesakrivene aspiracije ovih modernih Kačaka. Kraljevina je odmah reagovala i samo nekoliko dana po završetku rata formirala "Štab akcionog pokreta za likvidaciju Kačaka" sa sjedištem u mjestu Istok, u Metohiji.
To je bilo vrijeme najveće brojnosti i moći Kačaka! Centralna vlast se žestoko suprostavila i preduzimane su drastične mjere, imanja odmetnika su oduzimana i davana onima koji su htjeli da žive tamo, nekad su cijela imanja spaljivali, ako nije bilo zainteresovanih kolonista, porodice su im bile internirane u posebne logore.
Čitava sela koja su pomagala Kačake su spaljivana. Vojska i žandarmerija koristeći i artiljeriju su bile nemilosrdne, znajući da je to jedini način da se osujeti mogući raspad tek formirane države.
Godine 1920. izbila je velika "Lapska buna" koja je bila potpuno ugušena , ali drenički Kačaci su uspjeli da formiraju tzv. neutralnu zonu oko sela Junik i održati je skoro dvije godine.
Ovu su zonu neformalno zvali mala Albanija i sa njima su vlasti morale da više puta sklapaju primirja.
Ministarstvo unutrašnjih dela je 10. marta 1921. proglasilo amnestiju za sve koji se predaju, a 1923. god, Nikola Pašić ponovo privremeno amnestira Kačake, koji mu se odužuju tako što na izborima na Kosmetu 1923. god. pobjeđuje Narodna radikalna stranka.
Za uzvrat Pašić Bejti prepušta tri sela u drničkom kraju da se on lično stara o redu u njima.
Ali sve te političke igre i ustupci ne donose stvarne rezultate na terenu, pa već polovinom sledeće godine jugoslovenska vojska u ozbiljnoj i opsežnoj akciji koristeći artiljeriju uspijeva da likvidira većinu kačačkih odreda i njihove vođe.
Azem Bejta je smrtno ranjen i umire u jednoj pećini gdje se inače krio.
I danas se zove pećina Azema Galice. Ovaj tekst ne bi bio potpun da ne pomenem "učešće" tadašnjih komunista u ovim događajima!
Još 1920. god. tadašnje njihovo glasilo piše o nekim napadima koji se još nisu ni dogodili. Razlog za to je što čvrsto vjeruju da vlasti žele da osvoje Albaniju.
"Pogradec na južnoj obali ohridskog jezera, bio je i sada je prvi cilj naših osvajača, a krajnji cilj je da se zazume sjeverna Albanija sve do reke Škumbe". Komunistička Partija Jugoslavija je izjavljivala "solidarnost revolucionarnih radnika i seljaka i ostalih nacija Jugoslavije, a posebno Srbije, s Albanskim nacionalno-revolucionarnim pokretom u licu Kosovskog komiteta" i otvoreno pozvala radničku klasu da "svestrano pomažu borbu raskomadanog i ugnjetenog albanskog naroda za nezavisnu i Ujedinjenu Albaniju".
Kako mi se čini da i danas politika koja se vodi na Kosmetu i oko tog dijela Srbije, liči na ovu od prije sto godina, odlučio sam se za ovaj tekst i Kačake, a o "Prizrenskoj ligi" i političkoj i ideološkoj potki za sve ove ondašnje i prijašnje i današnje događaje, neki drugi put.
Istorija jeste učiteljica života, samo da se ne ponavlja...
(Autor je profesor istorije i direktor Izdavačke kuće "Jerusalim" iz Bara)
