Uz Dan srpske pobjede: Sjećanje na Gavrila Principa i pucanj koji je probudio Slobodu
Danas je Dan pobjede junačke srpske vojske u Prvom svjetskom ratu. U francuskom gradu Kompjenju, u specijalnom vagonu maršala Ferdinanda Foša, 11. novembra 1918. godine, u 11 časova, potpisano je primirje kojim je okončan Prvi svjetski rat. Taj trenutak ušao je u istoriju kao simbol tišine poslije najstrašnijeg sukoba koji je čovječanstvo doživjelo do tada.
Međutim, iako je oružje utihnulo, ožiljci na licu Evrope ostali su duboki. Srbija je iz tog rata izašla kao zemlja najvećih stradalnika, ali i najslavnijih junaka.
Prema podacima Pariske mirovne konferencije iz 1919. godine, Srbija je izgubila 1.247.435 ljudi, što je bilo 28 odsto ukupnog stanovništva po popisu iz 1914. godine. Od toga je 402.435 vojnika poginulo ili preminulo od rana i bolesti.
Te brojke same po sebi ne mogu dočarati veličinu žrtve: povlačenje preko Albanije, stradanje u smetovima i planinskim vrletima, vaskrs na Krfu, proboj Solunskog fronta i trijumfalni povratak u otadžbinu – sve to ostaje u temeljima naše države kao sveto sjećanje.
Simboli stradanja i vaskrsa
Amblem Dana primirja čine dva simbola koji govore više od riječi – cvijet Natalijine ramonde i traka Albanske spomenice.
Natalijina ramonda, otkrivena u srpskim krajevima 1874. godine, poznata je kao cvijet feniks, jer oživljava i kad se potpuno osuši. Zato je postala simbol vaskrsa srpskog naroda, koji je nakon najtežih stradanja ustao, obnovio državu i vjeru u život.
Albanska spomenica, ustanovljena 1920. godine ukazom prestolonasljednika Aleksandra Karađorđevića, dodijeljena je svima koji su izdržali golgotu povlačenja preko Albanije. Na njoj stoji natpis:
„Svojim ratnim drugovima Aleksandar – za vjernost otadžbini.“
Ta riječ – vjernost – postala je sinonim za sve što je srpski vojnik u sebi nosio: ljubav, žrtvu, istrajnost i nadu.
Pucanj koji je najavio slobodu
Korjeni Prvog svjetskog rata vode do Sarajeva, 28. juna 1914. godine, kada je Gavrilo Princip, sin siromašnog seljaka iz Obljaja kod Grahova, pucanjem u austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju, najavio buđenje porobljenih naroda.
Njegov čin bio je slobodoljubivi krik jednog naroda koji nije pristajao na okupaciju, nepravdu i poniženje. Princip je u tom trenutku postao simbol otpora i hrabrosti, mladić koji je u sebi nosio sve ono što je kasnije oblikovalo herojsku epopeju srpske vojske.
Dok su velike sile pisale istoriju u diplomatskim salonima, jedan mladi Srbin je svojim metkom ispisao stranicu koja je najavila pad imperija i rađanje novih država.
Gavrilo Princip ostaje u istoriji kao svjetlosna iskra slobode – simbol mladosti koja je, vođena idealom pravde i ljubavi prema otadžbini, zapalila plamen koji ni vjekovi ne mogu ugasiti.
