HIC RHODUS, HIC SALTA: Kada država ćuti, govori poezija (1)

PIŠE: Igor Rems

Iako su Ministarstvo kulture Crne Gore i grad Bar ostali nemi i nisu se udostojili ni da odgovore na moj zvanični dopis u kom sam ih obavestio da je jedan pesnik iz Crne Gore pozvan da predstavlja svoju zemlju na međunarodnom Poetskom festivalu Pars Poetry “Pars Artem” u Bratislavi, u jednoj slovenskoj i prijateljskoj zemlji, to nikako nije značilo da će mea parvitas odustati i propustiti priliku da ode tamo gde je pozvana! Naprotiv!

Da li ta nebriga, ravnodušnost, neorganizovanost, nepodnošljivost… pa čak i mržnja, govore sve o jednoj otuđenoj političkoj eliti koja predstavlja crnogorski narod, a koja se prema kulturnim manifestacijama odnosi po ličnim afinitetima, poznanstvima, prijateljskim i rođačkim vezama, i iznad svega – stranačkim interesima?

10. 10. 2025. godine Gospodnje

U 07.00 poleće avion za Beč. Prolazim policijsku kontrolu, avion ne kasni i polećemo na vreme.
U 8:20 već smo na bečkom aerodromu. Tražim gde je autobuska stanica kako bih se ukrcao u autobus koji održava vezu Beč–Bratislava.
Ima dovoljno vremena da u jednom od mnogobrojnih kafea popijem jutarnji čaj pre nego što krenem za Bratislavu. U današnje vreme sve se rešava putem telefona. Razmišljam – šta bi bilo ako bi vam neko ukrao telefon ili biste ga negde izgubili ili zaboravili?

Bratislava
Bratislava (nemački: Pressburg; mađarski: Pozsony) je glavni i najveći grad Slovačke Republike i četvrti po veličini od svih gradova na reci Dunav. Zvanično, grad ima oko 475.000 stanovnika; međutim, neki izvori procenjuju da je dnevni broj ljudi koji se kreću po gradu, na osnovu SIM kartica mobilnih telefona, veći od 570.000.

Bratislava se nalazi u jugozapadnoj Slovačkoj, u podnožju Malih Karpata, zauzimajući obe obale Dunava i levu obalu reke Morave. Grad se nalazi na granici tri zemlje – Slovačke, Austrije i Mađarske – i jedina je nacionalna prestonica koja ima kopnene granice sa dve druge suverene države. Njegov geografski položaj postavlja ga izuzetno blizu austrijske prestonice Beča, što ih čini najbližim parom glavnih gradova u Evropi, udaljenim svega 50 kilometara.

Bratislava je bila mesto krunisanja, zakonodavni centar i prestonica Kraljevine Ugarske od 1536. do 1783. godine: jedanaest mađarskih kraljeva i osam kraljica krunisano je u katedrali Svetog Martina. Većina mađarskih parlamentarnih skupština održana je ovde od 17. veka do mađarske reforme, a grad je bio dom mnogih mađarskih, nemačkih i slovačkih istorijskih ličnosti.

Danas je Bratislava politički, kulturni i ekonomski centar Slovačke. To je sedište slovačkog predsednika, parlamenta i izvršne vlasti. Ima nekoliko univerziteta, kao i mnoge muzeje, pozorišta, galerije i druge kulturne i obrazovne institucije. Bratislava je 19. najbogatiji region Evropske unije. Grad svake godine primi oko milion turista, uglavnom iz Češke, Nemačke i Austrije.

Kratka istorija grada
Prvo poznato stalno naselje na ovom području započelo je sa kulturom linearne grnčarije oko 5000. godine pre nove ere, u neolitskom dobu. Germanska škola ne kaže, niti želi da kaže, ko su bili ti prvi stanovnici današnje Slovačke, mada na jednom mestu Brinanci priznaju Lužičku kulturu pravljenja keramike, a znamo danas ko su Lužičani, odnosno Lužički Srbi, koje Nemci i dalje uporno nazivaju Zorben (Sorben).

Oko 200. godine pre nove ere keltsko pleme Boji osnovalo je prvo značajno naselje – utvrđeni grad poznat kao opidum. Takođe su osnovali i kovnicu novca, proizvodeći zlatnike i srebrne kovanice poznate kao biateci. Područje je potpalo pod rimski uticaj od 1. do 4. veka nove ere i postalo deo Dunavskog limesa, sistema pogranične odbrane. Rimljani su uveli uzgoj grožđa u ovo područje i započeli tradiciju proizvodnje vina koja je opstala do danas.

Kao odgovor na napade Avara, lokalna slovenska plemena su se pobunila i osnovala Samovo carstvo (623–658), prvi poznati slovenski politički entitet. U 9. veku zamkovi u Bratislavi (Brezalauspurk) i Devinu (Dovina) bili su važni centri slovenskih država: Kneževine Njitre i Velike Moravske.

Prvi pisani pomen naselja pod nazivom „Brezalauspurk“ datira iz 907. godine i povezan je sa bitkom kod Presburga, tokom koje je bavarska vojska poražena od strane Mađara.
U 10. veku teritorija Presburga (što će kasnije postati Požonjska županija) postala je deo Ugarske (nazvane „Kraljevina Ugarska“ od 1000. godine). Razvio se kao ključni ekonomski i administrativni centar na granici kraljevstva.

Prve poznate „gradske privilegije“ dobio je 1291. godine od ugarskog kralja Andrije III i proglašen je slobodnim kraljevskim gradom (Libera Regia Civitas). Potvrdu i proširenje privilegija izvršio je 1405. godine kralj Žigmund. Godine 1436. ovlastio je grad da koristi svoj grb.

Kada je Kraljevina Ugarska poražena od Osmanskog carstva u bici kod Mohača 1526. godine, Osmanlije su opsele i oštetile Presburg, ali nisu uspele da ga osvoje. Zbog osmanskog napredovanja na mađarsku teritoriju, grad je 1536. godine proglašen za novu prestonicu Ugarske.

Stižem na glavnu autobusku stanicu Nivy i već vidim Zuzku kako mi maše. Zuzka Kuglerova je najodgovornija što ovaj festival postoji i što sam pozvan!
Iznad autobuske stanice, koja je smeštena u prizemlju, nalazi se moderan šoping centar – lep, sa izuzetnim arhitektonskim rešenjima i svim mogućim sadržajima.

Odlazimo do Zuzkine kuće gde čekamo Ondreja Kalamara, takođe jednog od članova organizacije, koji treba da stigne iz Slovenske Bistrice kako bismo otišli do aerodroma i sačekali jednog pesnika koji dolazi iz Turske.

Kada je doputovao, odlazimo u hotel Matišak. U putu dobijam informacije da je Peter Matišak vlasnik vinarije i najprestižnijih vina u Slovačkoj!

U hotelu je već dan ranije pristigla bugarska pesnikinja Danila Rajčeva.
Ulazim u sobu na prvom spratu. Do šest sati imamo slobodno, a onda odlazimo na večeru u jedan izvanredan restoran.

(nastaviće se)