PRIREDIO: Igor Rems
Baveći se Lužičkim Srbima, koje zvanična nemačka nauka ni u jednoj varijanti ne želi da nazove pravim imenom – Srbima (Serben) – već ih tendenciozno naziva Zorbima (Sorben), primetno je sistematsko osporavanje njihovog prisustva na prostorima na kojima su naši preci živeli i milenijumima opstajali, od Atlantskog okeana pa sve do ogromnih prostora Sibira. I sam naziv Sibir izvodi se iz oblika Srbi, Sibri, Sebri… itd.
Poznato je da se holandski grad Amsterdam nekada zvao Svetograd; Libek na obali Baltičkog mora (koje se nekada nazivalo Srbsko more, prim. autora) bio je Ljubica; današnji Koblenc zvao se Brodnica (i danas u Poljskoj postoji mesto sa tim imenom, prim. autora).
Jedan nemački istraživač je jednom prilikom iskreno primetio: „Ako bi Srbima vratili sve njihove teritorije, šta bi nama ostalo?“ U samom Berlinu se do XVI veka govorilo srpski.
Poništavanje opstojnosti naših predaka na prostorima današnje Nemačke može se objasniti kontinuiranom nemačkom neprijateljskom politikom prema ruskom, a naročito prema srpskom narodu, kao i prema Pravoslavlju. Od XII veka do danas, Lužički Srbi izloženi su neverovatnim vidovima diskriminacije – od zabrana kretanja (geta), zabrana upotrebe maternjeg jezika i venčanja, do fizičkog uništavanja (koncentracioni logor kod Budišina – Baucena, namenjen samo Lužičkim Srbima u Drugom svetskom ratu). Sva ta svedočanstva ostavljaju normalnog čoveka bez reči.
Svedoci smo i njihovih monstruoznih zločina u svetskim ratovima – likvidacija čitavih sela u Belorusiji, Ukrajini i Rusiji. Srpski narod bio je posebno na udaru: Nemci su u Srbiji ubijali sto za jednog. Zato nije čudo što se i danas susrećemo sa raznim falsifikatima i nametnutom Berlinsko–bečkom školom, čiji udžbenici i dalje tvrde da su „Sloveni“ u Velikoj seobi došli na Helm tek u V, VI ili VII veku.
Simptomatično je, bolje reći bolesno, njihovo nastojanje da ponište artefakte Vinčanske civilizacije, naročito pronađeno Vinčansko pismo (Srbica), staro 7.500 godina, tražeći da se nazove „Dunavsko pismo“, samo da u nazivu ne stoji srpski koren.
Dodatni pritisak na Srbiju dolazi iz SAD nakon početka SVO u Ukrajini, sa zahtevom da se obustave sve naučne aktivnosti u vezi sa Vinčanskom civilizacijom – ali o tome u nekoj narednoj kolumni.
Lužička kultura
Lužička kultura datira od oko 1300. godine pre nove ere (bronzano doba) do oko 500. godine pre nove ere (gvozdeno doba). Period gvozdenog doba se posebno tretira kao kultura Bilendorfa. Najvažnija kultura naslednica je istočnogermanska Pševorska kultura (3. vek pre n. e. do 5. vek n. e.).
Lužička kultura se razvila pod uticajem kulture humki iz srednjeg bronzanog doba, uključivši lokalne zajednice u društveno-političku mrežu Evrope gvozdenog doba.
Prostor i uticaji
Bila je deo sistema „polja sa urnama“, kulturnog modela koji stoji u korenu kasnijih Kelta i Rimljana, rasprostranjenog od istočne Francuske, južne Nemačke i Austrije do Mađarske i nordijskog bronzanog doba u severozapadnoj Nemačkoj i Skandinaviji. Na zapadu je usledila Bilendorfska kultura ranog gvozdenog doba.
U Poljskoj se smatra da lužička kultura obuhvata i deo gvozdenog doba (u pitanju je terminološka razlika). Nasledila ju je u Montelijusu VII p. n. e. pomeranska kultura u severnim delovima oko ušća Visle, koja se zatim širila ka jugu.
Sahrane i materijalna kultura
Sahrane „lužičkog tipa“ prvi je opisao nemački patolog i arheolog Rudolf Virhov (1821–1902). Naziv se odnosi na područje Lužice u istočnoj Nemačkoj (Brandenburg i Saksonija) i zapadnoj Poljskoj. Virhov je identifikovao grnčarske artefakte „pregermanske“, ali je odbio da spekuliše o etničkom identitetu njihovih stvaralaca – što je čest obrazac u nemačkoj arheologiji da bi se izbeglo priznavanje srpskog prisustva.
Poljski arheolog Jozef Kostrževski, koji je 1934. godine započeo opsežna iskopavanja lužičkog naselja Biskupin, postavio je hipotezu da je lužička kultura prethodnica kultura ranih Slovena.
Sahrane su bile kremacijom; inhumacije su retke. Urnu su obično pratili brojni (do 40) sekundarni sudovi. Metalni prilozi u grobovima su retki, ali brojne ostave (kao u Kopanjevu, Pomeranija) sadrže bogate bronzane i zlatne predmete (ostava Ebersvaldea, Brandenburg). Grobovi sa kalupima (npr. Bataune, Saksonija) i duvnicama svedoče o proizvodnji bronzanog oruđa i oružja na nivou sela. „Kraljevska“ grobnica u Sedinu (Brandenburg) sadržala je mediteranski uvoz – bronzane posude, staklene perle. Groblja su bila velika, ponekad sa hiljadama grobova.
Naselja i ekonomija
Poznata naselja uključuju Biskupin u Poljskoj i Buh blizu Berlina. Postojala su otvorena sela, ali i utvrđena naselja (burgval ili gord) na brežuljcima ili u močvarama. Bedemi su građeni od drvenih sanduka ispunjenih zemljom ili kamenjem.
Ekonomija se zasnivala na poljoprivredi, što dokazuju brojne jame za skladištenje. Pšenica (emer) i ječam bili su osnovni usevi, uz proso, raž, ovas, grašak, bob, sočivo i kamelinu. Gajen je lan, a pronađeni su ostaci domaćih jabuka, krušaka i šljiva.
Od životinja najvažnija su bila goveda i svinje, zatim ovce, koze, konji i psi. Slike na urnama iz Šlezije pokazuju jahanje konja; konji su korišćeni i za kočije. Lov je bio prisutan – kosti jelena, srne, divlje svinje, bizona, losa, zeca, lisice i vuka, ali lov nije snabdevao veliki deo ishrane. Veliki broj žabljih kostiju iz Biskupina ukazuje da su se verovatno jeli i žablji bataci.
O jeziku i etničkoj pripadnosti
O jeziku nosilaca lužičke kulture ne zna se ništa zbog nedostatka pisanih izvora. Početkom 20. veka, nemački istraživači poput Gustava Kosine tvrdili su da su nosioci ove kulture karpatsko-dačke ili, prateći Alfreda Gecea, severnoilirske „etničke pripadnosti“. Suprotno njima, češki arheolozi Jozef Ladislav Pič i Lubor Niderle, kao i poljski arheolozi Leon Kozlovski i posebno Jozef Kostrževski, smatrali su nosioce lužičke kulture Praslovenima.
